ENSTANTANE NEDİR?

AN MESELESİ OLARAK FOTOĞRAF

Fotoğrafın konusunda hareket varsa enstantane kavramı devreye girer. Fotoğraf terminolojisinde “Örtücü hız” olarak da ifade edilir. Manuel ayarlarda kullanılabileceği gibi, dijital makinelerde bulunan enstantane öncelikli modlarda da kullanılabilir. Bazı makinelerde “S”, bazılarında ise “TV” olarak gösterilmiştir. “S” Shutter, TV” ise Time Value’nin kısaltılmış halidir. Her iki ifade sistemin zamanla olan yakın ilişkisini ortaya koyar.

Zaman kavramı durumdan duruma, mekândan mekâna, ortamdan ortama göre değişen bir kavram ve süreç… Doğadaki tüm canlılar hareket halindedir. Toprağa sımsıkı bağllı duran ağaçlar bile... Her birinin birbirinden farklı hareket özellik ve hızları vardır. Kuşlar, kaplumbağalar, ceylanlar, tırtıllar, salyangozlar, topraktaki fidan... Bunlara insan yapısı aletleri de eklersek, hareketin fotoğraftaki yeri ve önemi hakkında daha açık bir fikre sahip oluruz. Çevremiz bu kadar hareketle doluyken tüm bunlara nasıl kayıtsız kalabiliriz? Hele bunları fotoğraf yoluyla kaydetmek gibi bir zevkli uğraş varken!

Hareketsiz duran objeler için geçip giden zamanın etkisi fark edilmez. Hareket halindeki cisim veya objeler (insanlar da dahil) için ise durum farklı. Çünkü beş saniyelik bir zaman dilimi içinde hareketsiz nesnelerde görüntü, renk, şekil, form vb. farklılıklar oluşmazken, hareket eden bir nesnede, bu zaman içinde birçok farklar gözlenir. Biri, bu zaman dilimi içindeı konumunu, yerini korurken, diğeri, bir noktadan bir başka noktaya erişmiştir. Yani yer değiştirmiştir.  İkinci örneği, yani hareketli objeyi  fotoğrafta konu olarak kullanacaksanız ve sözü edilen zaman içindeki hareketlerini net olarak yakalamak amacındaysanız, enstantane ayarlarını iyi yapmalısınız.Sol üstteki fotoğrafta görülen dönme dolap hareket halinde çekilmiştir. Yanındaki kamikaze olarak bilinen eğlenceli şey de öyle. Burada dikkatinizi çekmek istediğim ayrıntı şudur: Dönme dolap yavaş hareket ettiği için, daha hızlı dönen kamikaze'den daha net görülüyor. Eğer enstantaneyi  daha hızlı bir ayara getirseydim kamikaze de aynı netlikte çıkacaktı. Bu örnek enstantanenin zaman kavramıyla olan sıkı ilişkisini yeterince ortaya koymaktadır.

Bir zaman sayacı olarak enstantane

Enstantane; en uzun süre olan BULB’dan 1/8000’e varan bir hıza sahiptir. BULB modunda siz deklanşöre bastığınızda optüratör açılır ve pozlama başlar. O andan itibaren enstantane bir sayaç gibi çalışmaya başlar. Deklanşöre tekrar bastığınızda kapanır. Pozlama süresi tamamen sizin kontkrolünüzdedir. Rakamsal değerler arttıkça bu hız da artacak ve pozlama süresi de kısalacaktır.

Yürüyen bir topluluğun fotoğrafında 1/250 enstantane yeterli olacakken, havada uçan bir jeti net yakalayabilmek için 1/2000 gibi bir enstantane hızına erişmeniz gerekmektedir. Yani objenin hızı arttıkça enstantane hızı da artırılmalıdır. 
Burada dikkate alınması gereken nokta şudur: Enstantane hızı arttıkça sensöre/filme düşen ışık miktarı da azalacaktır. Bunu telafi etmek için bu kez diyaframınızı açmanız gerekecektir. Bu durumun fazla bir sakıncası yoktur. Tabi hareket eden nesnenin arka planının net olmasını istemiyorsanız…Yukarıdaki  dalgaların göründüğü fotoğrafta kısık bir diyafram, düşük bir enstantane kullanıldı. Amaç, kayık üzerindeki kuvvetli dalgalara yumuşak bir doku kazandırmaktı. Enstantane hızı yavaşlarken, hareket devam eder fakat pozlama süresi uzun olduğu için netlik kaybolur ve hareket netsizliği dediğimiz olay meyadana gelir. 

Tüm bunlar sizlere bol bol çekim yapmak için yeterli ilham verir mi, bilmiyorum. Fakat iyi bir fotoğrafın kesin bir reçetesi olmadığını, ustalığa giden yolun bol bol denemelerden geçtiğini iyi biliyorum. İyi çekimler diliyorum.